«Το να είσαι πρόσφυγας δεν είναι ψυχολογικό φαινόμενο αλλά πολιτικό (1) [ή κοινωνικοπολιτικό (2)]. Οποισδήποτε άνθρωπος, ανεξάρτητα από τις δυνατότητες ή αδυναμίες του, μπορεί να γίνει πρόσφυγας εξαιτίας συγκεκριμένων εξωτερικών συνθηκών, καταστροφικών γεγονότων που υπαγορεύονται από πολιτικούς παράγοντες», περιγράφει επαγγελματίας Ψυχικής Υγείας, με πολύχρονη εμπειρία με μετανάστες και πρόσφυγες, που εργαζόταν ως σύμβουλος στα Ηνωμένα Έθνη, στον ΔΟΜ (Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης) και άλλους διεθνείς οργανισμούς (1), (2).

Να σχολιάσω, ότι, το να γίνεις πρόσφυγας είναι σαφώς πολιτικό θέμα αλλά το να παραμείνεις πρόσφυγας είναι και ταξικό θέμα, συναντήσαμε φτωχούς πρόσφυγες στα camps, αυτή είναι η μη τεκμηριωμένη προσωπική μου εντύπωση και όχι μόνο η δική μου.

«Οι ψυχολογικές συνέπειες από όλα αυτά τα καταστροφικά γεγονότα επηρεάζουν τον κάθε πρόσφυγα με τρόπους που είναι ιδιαίτερα προσωπικοί (σχετίζεται με την προσωπική ιστορία του καθενός αλλά και την μοναδική ψυχοσύνθεσή του), αλλά και απρόσωποι (σχετίζεται με λόγους έξω από τον εαυτό, όπως αναφέρθηκε παραπάνω), διαπροσωπικοί (αν είναι μόνος ή με την οικογένειά του), συλλογικοί και κοινωνικοί.» (1), (2).

Τον Δεκέμβριο του 2016 (27/12) έγινε ένα σεμινάριο με θέμα: “Τραύμα: ψυχοκοινωνική και ψυχοδυναμική προσέγγιση, θεωρητικές και τεχνικές ομοιότητες και διαφορές/ ποια η χρησιμότητα τους στο πεδίο” στο κέντρο ημέρας «Βαβέλ» που έχει αποστολή τη φροντίδα της ψυχικής υγείας μεταναστών. Προς το τέλος αυτού του σεμιναρίου παρουσιάστηκε η τρέχουσα, αν και όχι καινούργια, άποψη που έρχεται από διεθνείς ανθρωπιστικές οργανώσεις ότι η έννοια «ψυχολογικό τραύμα» έχει χρησιμοποιηθεί αδιακρίτως από τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας με σκοπό να περιγραφούν τα συμπτώματα που φέρουν οι πρόσφυγες και κυμαίνονται από σοβαρές ψυχιατρικές διαταραχές (πχ. μετατραυματικό σύνδρομο, ψυχωτική διαταραχή, κατάθλιψη κ.ά.) μέχρι ήπια προσωπική δυσφορία, καθώς και διάφορες μορφές ομαδικών εμπειριών.

Το απολύτως αναγκαίο είναι όλοι όσοι δουλεύουν με πρόσφυγες, ανεξάρτητα από τον τομέα τους, να έχουν στο μυαλό τους την ολότητα των εμπειριών του κάθε ανθρώπου/πρόσφυγα και πως αυτές οι εμπειρίες σχετίζονται με ένα ευρύτερο δίκτυο αλληλεξαρτήσεων, παρελθόντος και παρόντος, καλού και κακού, θετικού, αρνητικού και ουδέτερου. Είναι σημαντικό να κοιτάζουμε τους πρόσφυγες ως ολότητες και όχι μόνο σαν ανθρώπους που παθητικά φέρουν το τραύμα. (1), (2).

Συμφωνούμε ότι είναι, επίσης, πολύ σημαντικό και χρήσιμο να ειπωθεί ότι είναι βοηθητικό θεραπευτικό εργαλείο η δουλειά μαζί τους να εστιαστεί στο να συνειδητοποιήσουν ότι έκαναν αυτό το ταξίδι φυγής και τα κατάφεραν, ότι είναι ζωντανοί και μακριά από τον πόλεμο, ότι έχουν δύναμη, σθένος, ευελιξία, αντοχή (σωματική και ψυχική), πίστη, προσαρμοστικότητα, επιμονή και πολλές άλλες δεξιότητες που δεν είχαν ανακαλύψει ότι έχουν ή ότι τις έχουν σε τέτοιο βαθμό.

Είναι ιδιαίτερα βοηθητικό ΚΑΙ για τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας που δουλεύουν με πρόσφυγες και παθαίνουν burn-out (φυσική ή σωματική κατάρρευση από εξαντλητική δουλειά ή άγχος) ή compassion fatigue (κόπωση συμπόνιας, ανάδυση κούρασης όταν ακούς συνέχεια ιστορίες καταστροφής και βίας) να μπορούν, όπως προτείνεται, να ακούσουν και να αναδείξουν και τι ακόμα εμπεριέχεται μέσα σ’ αυτές τις αφηγήσεις των προσφύγων όσον αφορά στην αντοχή τους και στην ανθεκτικότητά τους. Να εστιάζουμε, δηλαδή, ΚΑΙ στις θετικές δυνάμεις των ανθρώπων που έρχονται από τον πόλεμο για να μπορέσουν να ορθοποδήσουν και να ξαναστήσουν τις ζωές τους.

Είναι άλλο να είσαι θύμα βίαιων γεγονότων και άλλο να διαμορφώσεις ή να σου διαμορφώνουν αυτοί που προσπαθούν να σε στηρίξουν μια «ταυτότητα θύματος». Είναι σοβαρός θεραπευτικός στόχος να μην ιατρικοποιείται/ παθολογικοποιείται ο ανθρώπινος πόνος.

Ως θεραπευτική επιλογή, λοιπόν, όσο υπάρχει αυτό το «ΚΑΙ» που εμπεριέχει στην αφήγηση των προσφύγων ΚΑΙ τα δύσκολα καταστροφικά γεγονότα αλλά ΚΑΙ την αναφορά και εστίαση στις ικανότητες που χρειάστηκαν για να ανταπεξέλθουν σ’ αυτά τα γεγονότα, είναι ένας τρόπος που στόχο έχει να ενεργοποιήσει τις υγιείς δυνάμεις των ανθρώπων που έρχονται από πολέμους και καταστροφές.

Αυτή η τόσο σημαντική έρευνα, που παραπάνω γίνονται αναφορές, με όνομα “Ψυχοκοινωνικές προοπτικές στα ανθρώπινα δικαιώματα» που περιγράφει αυτήν την αλλαγή θεραπευτικής δουλειάς με τους πρόσφυγες άλλαξε και την πρακτική των οργανισμών που δουλεύουν με τις ευάλωτες ομάδες ανθρώπων που ζητούν άσυλο και με τους πρόσφυγες. (4)

 

Τον Ιανουάριο του 2017 δημοσιεύτηκε στο site των Ηνωμένων Εθνών μια συνέντευξη του ανώτερου αξιωματούχου της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών, Pieter Ventevogel, με τίτλο: «Μακριά από το να είναι τραυματισμένοι, οι περισσότεροι πρόσφυγες είναι εκπληκτικά ανθεκτικοί» και υπότιτλος «Οι λέξεις «τραύμα» ή «τραυματισμένος» χρησιμοποιούνται συχνά για να περιγράψουν τους πρόσφυγες, αλλά ο Pieter Ventevogel λέει ότι στην πραγματικότητα οι περισσότεροι αντιμετωπίζουν τις αντιξοότητες».

«Σκέφτομαι συχνά», λέει, όταν επισκέπτομαι refugee settings (εδώ δεν τα ονομάζει καν camps) «τι θα έκανα εγώ σε μια τέτοια κατάσταση; Θα ήμουν ικανός να αντιμετωπίσω όλη αυτή την φτώχεια και την έλλειψη προοπτικής ή την έλλειψη υπηρεσιών; Λοιπόν, ναι, απαντάει, είμαι έκπληκτος με την ανθεκτικότητα τους, με τον τρόπο που οι άνθρωποι είναι ικανοί να συνεχίσουν και να ευδοκιμήσουν στο πλαίσιο των αντιξοοτήτων. Οι άνθρωποι είναι συχνά σε θέση να κάνουν ακόμα κάτι στη ζωή τους και αυτό είναι εκπληκτικό».

Και παρακάτω, αναφέρει ότι είναι σημαντικό για ανθρώπους που έχουν σοβαρές ψυχολογικές διαταραχές να έχουν πρόσβαση σε καλή ιατρική φροντίδα, δηλ. ψυχίατρο ή ψυχιατρική νοσοκόμα – έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας. Το πρόβλημα είναι ότι σε πολλά από τα μέρη που δουλεύει ο οργανισμός τους αυτοί οι ειδικευμένοι επαγγελματίες ψυχικής υγείας δεν είναι εύκολα διαθέσιμοι. Αυτό που χρειάζεται λοιπόν, κατά τη γνώμη του, είναι να εκπαιδευτούν μη ειδικοί. Αυτό το ονομάζουν «task shifting» (δηλαδή μετατόπιση εργασιών). Αυτό σημαίνει ότι σε κάθε κέντρο υγείας θα υπάρχει ένας γιατρός ή μια νοσοκόμα που θα εκπαιδευτεί για τον εντοπισμό και τη διαχείριση ατόμων με προβλήματα ψυχικής υγείας. Αυτό δεν θα πάρει 5 ή 6 χρόνια όπως πήρε στον ίδιο να γίνει ψυχίατρος. Μπορείς να το κάνεις σύντομα, με μια πολύ εστιασμένη εκπαίδευση, έτσι οι μη επαγγελματίες μπορούν να κάνουν πολλά. (3)

Έφερα αυτά τα δυο ενδεικτικά παραδείγματα γιατί προς τα εκεί που υπάρχει τάση να πηγαίνει ο κυρίαρχος λόγος προς τα εκεί ακολουθούν και οι πολιτικές των θεσμών ή και το αντίστροφο.

 

Και εδώ ξεκινούν οι προβληματισμοί και τα ερωτήματα:

– Πόσο επικίνδυνος μπορεί να γίνει ο κυρίαρχος λόγος; Ο λόγος δεν αντανακλά απλώς την πραγματικότητα αλλά συμμετέχει ενεργά στην κατασκευή της ανθρώπινης πραγματικότητας. Και όπως αναφέρει και ο στοχαστής και συστημικός ψυχοθεραπευτής Paul Watzlawick (Πωλ Βατζλάβικ) «…αφού είναι γνωστό, πως η γλώσσα δεν αντανακλά τόσο την πραγματικότητα, όσο τη δημιουργεί» (Watzlawick P., 1986).

 

– Μήπως όλα αυτά τείνουν στο να νομιμοποιηθεί η ζωή των ανθρώπων στα camps; (όταν μέσος όρος διαμονής σ’ αυτά τα στρατόπεδα είναι 17 χρόνια; δηλαδή μια γενιά!!!!) και αποκαλούνται «σε κάποιo βαθμό τεχνητές κοινότητες» όπως δήλωσε ο Killian Kleinschmidt, πρώην εργαζόμενος στον OHE, και συμπλήρωσε πως είναι οι πόλεις του μέλλοντος;

Και ο ίδιος λέει πως «Πρέπει να ξεφύγουμε από την ιδέα ότι επειδή έχεις την ταυτότητα του μετανάστη, του πρόσφυγα, του Αρειανού, του εξωγήινου, του οτιδήποτε, δεν μπορείς να είσαι σαν όλους τους άλλους», και μετά… έφτιαξε τη δική του ανθρωπιστική οργάνωση (switxboard.org) κάτι σε ανθρωπιστική επιχείρηση! (5)

– Πως και πόσο ψυχικά ισορροπημένος νιώθει κάποιος που δέχεται ότι η ζωή του συνεχίζεται σε ένα στρατόπεδο; σε έναν χώρο που είναι εκτός κοινωνίας; Αλλά, παράλληλα, δεν υπάρχουν και οι προδιαγραφές για να δημιουργηθεί μια κοινότητα γιατί αυτοί οι χώροι φτιάχνονται για προσωρινές συνθήκες διαμονής! (5)

 

– To «εκπληκτικά ανθεκτικοί» αφήνει, αναρωτιόμαστε, περιθώρια για το «αντέχουν και τα χειρότερα;» Δεν απουσιάζει η ενσυναίσθηση και η συμπόνοια σε τέτοια «αυθόρμητα» σχόλια ενθουσιασμού από αξιωματούχο που συν-διαμορφώνει πολιτικές διαχείρισης ανθρώπων από πολέμους; Και πέρα από το ανθρώπινο, εμπεριέχεται στην ιατρική δεοντολογία ένας τέτοιος τρόπος έκφρασης;

 

– To να αποπαθολογικοποιείται μια ευάλωτη ομάδα ανθρώπων είναι προς όφελος της ψυχικής τους υγείας, ναι βεβαίως και θα συμφωνήσουμε, αλλά μήπως είναι κι ένας δρόμος απευαισθητοποίησης της κοινωνίας όταν, σε δημόσιες συζήτησεις ή συνεντεύξεις, αποσιωπείται η εστίαση από τη συνολική καταστροφική εικόνα ζωής τους;

 

– Είναι τόσο αθώα η αποταμπελοποίηση;

Γιατί όταν αιτούντες άσυλο καλούνται να πείσουν για την «αλήθεια» του αιτήματός τους μέσω ιατρικών και ψυχιατρικών διαγνώσεων, είναι ένα «διαβατήριο» για καλύτερη αντιμετώπιση από τους θεσμούς κάθε χώρας ως προς το θέμα ασύλου και όχι μόνο; Λιγότερες ταμπέλες, λιγότεροι άνθρωποι για άσυλο!

– Αν αποδεχτούμε ότι η έννοια πρόσφυγας είναι με καθαρά πολιτικούς όρους τότε γιατί η ανάλυση σταματάει στους φράχτες των camps και δεν εκτείνεται, μέσα από την συστημική θεώρηση των πραγμάτων, στην ευρύτερη κοινωνία; Γιατί δεν υπάρχει πρόταση ή δημόσια σκέψη των ειδικών από θεσμούς ή ανθρωπιστικές οργανώσεις για τη δυνατότητα/αναγκαιότητα συν-ύπαρξης των προσφύγων μέσα στον κοινωνικό ιστό των πόλεων;

 

– Και είναι και τα ασυνόδευτα παιδιά, ποια η εκπαίδευσή τους και το μέλλον τους; Είναι κι αυτά «εκπληκτικά ανθεκτικά»; Μεγαλώνουν μέσα στους ξενώνες των ΜΚΟ και μετά θα ζήσουν στα camps; Και είναι και τα παιδιά που έχουν γεννηθεί και θα γεννηθούν στο μέλλον στα camps, και πως είναι, αλήθεια, να μεγαλώνεις και η δική σου καθημερινή εικόνα ζωής να είναι μέσα σ’ ένα στρατόπεδο; Με τι ψυχικά εφόδια βγαίνεις στον κόσμο ως ενήλικας; Με ποια βιώματα χτίζεις θετικές βάσεις ζωής;

 

– Πιθανά, λένε φήμες, οι πρόσφυγες να είναι υποψήφιοι για φθηνό εργατικό δυναμικό;

Όταν στήνονται υποτυπώδεις συνθήκες ζωής οι όποιες λύσεις απελπισίας, που θα προταθούν εν καιρώ, δεν θα είναι ευκολότερα ευπρόσδεκτες;

 

– Τα camps ΔΕΝ προσφέρουν την ασφάλεια που χρειάζονται οι άνθρωποι που ζουν μέσα σ’ αυτά, κι αυτή η πληροφορία έρχεται από τους ίδιους τους πρόσφυγες.

Ποιος θεσμός και πως διαχειρίζεται τα φαινόμενα trafficking και μη υγειονομικά ελεγμένων οίκων ανοχής σε containers; Ή όσο δεν εξάγεται το πρόβλημα από μέσα προς την έξω κοινωνία δεν ασχολούμαστε;

 

– Κι εμείς οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας δεν απουσιάζουμε από το να έχουμε μια ισχυρή φωνή στην κοινωνία γι’ αυτή την εξαντλητική και απάνθρωπη ψυχική κατάσταση που υφίστανται τόσο καιρό άνθρωποι που ακολούθησαν το δρόμο της προσφυγιάς;

 

– Μοιάζει να μην ενδιαφέρει να ακούσουμε τους ίδιους τους πρόσφυγες για το ποιες είναι οι ανάγκες τους κι αυτό είναι γιατί το κυρίαρχο που ουρλιάζει να θέλουν είναι να έχουν την ελευθερία της μετακίνησής τους, από το έξω από το camp, το να υπάρχουν οι συνθήκες για να ζήσουν στην κοινότητα έως έξω από τη χώρα, δικαίωμα που τους έχει αφαιρεθεί η δυνατότητα να το κατέχουν.

Αυτό είναι μια πραγματικότητα που αντιμετωπίσαμε ΚΑΙ στις επισκέψεις μας στο Κέντρο Κράτησης Αλλοδαπών/ Πέτρου Ράλλη. Μια φυλακή όπου κι εκεί «φιλοξενούνται» και γυναίκες κρατούμενες που το μόνο τους αδίκημα είναι ότι δεν έχουν τα απαραίτητα νομικά χαρτιά παραμονής τους στην Ελλάδα. Αυτές συναντάμε κάθε Τετάρτη, στον χώρο προαύλισης κάποιες φορές ή άλλες στα κελιά τους. Όπως, είπε χαρακτηριστικά η κοινωνική λειτουργός μας που, βασικά, στηρίζει αυτές τις επισκέψεις: «δεν έχω ξανανιώσει τόση φυλακή σ’ έναν ανοιχτό χώρο». Θυμίζει ταινίες με τους ψηλούς τοίχους και τα συρματοπλέγματα, μόνο που οι άνθρωποι δεν είναι ηθοποιοί και πουθενά κάτι να σκιάζει, ένας τσιμεντένιος κρανίου τόπος.

Σε χρώμα γκρίζο, είναι σα να ρουφάει την ψυχή σου. Γυναίκες με συμπτώματα είτε κρίσεων πανικού είτε μετατραυματικού στρες με εφιάλτες, αϋπνίες, έντονους και συνεχείς πονοκεφάλους, δύσπνοιες, ανεξέλεγκτες εντάσεις, πόνους στο στομάχι κ.ά.

Ζητούν γιατρούς που λείπουν, υπάρχει μόνο μια γιατρός από ΚΕΕΛΠΝΟ για κάποιες μέρες την εβδομάδα και ένας ψυχίατρος για μια φορά την εβδομάδα και οι δυο γιατροί εξυπηρετούν και έναν σεβαστό αριθμό ανδρών κρατουμένων, κραυγάζει ότι λείπουν πολύ οι ανθρώπινες συνθήκες. Οι εργαζόμενες/-οι είναι συνεργάσιμες/-οι μαζί μας και οι μετανάστριες αναφέρουν ότι δεν έχουν κακή συμπεριφορά μαζί τους.

Συναντήσαμε γυναίκες κάθε ηλικίας από Ρωσία, Φιλιππίνες, Γεωργία, Σομαλία, Νιγηρία, Ιράκ, Συρία, Αφγανιστάν, Ιράν, Πακιστάν και αλλού με οδύνη και απελπισία στα μάτια τους για το πόσο καιρό θα μείνουν έγκλειστες και αν και πότε θα έρθει δικηγόρος και αγωνία για το πως θα επικοινωνήσουν με τον έξω κόσμο αφού τα κινητά απαγορεύονται, μόνο τηλεκάρτες που τελειώνουν πολύ γρήγορα όταν θέλεις να μιλήσεις με τα παιδιά σου που άφησες πίσω στη χώρα σου. Κάθε γυναίκα και μια δύσκολη ιστορία, όσο πιο καινούργιες στη χώρα τόσο πιο τρομαγμένες αλλά και οι παλιότερες, ως οικονομικές μετανάστριες, καθώς ήταν τακτοποιημένες στην καθημερινότητά τους το βιώνουν βαριά να είναι στη φυλακή, δεν μπορούν να το κατανοήσουν, ούτε να το δεχτούν, «νομίζω πως είναι ένα κακό όνειρο και κάποια στιγμή θα ξυπνήσω στο σπίτι μου», μας λέει η κ.Λία, μια 60χρονη γυναίκα από την Γεωργία. Δύσκολη η επικοινωνία έως ανέφικτη όταν δεν μιλάνε αγγλικά, ευτυχώς υπάρχει η Μαρία, η πνευμονολόγος μας, που μιλάει αραβικά και διευρύνουμε λίγο περισσότερο τις δυνατότητες για επικοινωνία. Νομίζουμε ότι βοηθάμε σπρώχνοντας λίγο τα πράγματα με τηλέφωνα σε δικηγόρους με ερωτήσεις για την εξέλιξη του αιτήματος των μεταναστριών για άσυλο.

Και οι ΜΚΟ βοηθούν, πάρα πολύ αναγκαία η ύπαρξή τους για να μην ξεχαστούν απ’ όλους αυτές οι ψυχές (κάτι που συμβαίνει, όμως, με τους άντρες κρατούμενους, ελάχιστες ΜΚΟ ασχολούνται μαζί τους), πολλή η φιλανθρωπία και το αγορασμένο ενδιαφέρον.

Δύσκολο έργο η επίσκεψή μας εκεί, γροθιά στο στομάχι, παρόλο που επίσημα δεν ονομάζεται «φυλακή», όπως, σταθερά, μας διορθώνουν οι αστυνομικοί που συνομιλούμε για την οργάνωση της επίσκεψής μας στα κρατητήρια της δ/νσης αλλοδαπών της Πέτρου Ράλλη, όπου στην αρχή του χρόνου πέθανε ένας 45χρονος Αλγερινός μετανάστης από παθολογικά αίτια (προφανώς δεν ήταν αρκετά ανθεκτικός(!)

Και τέτοιου τύπου προαναχωρησιακά κέντρα, όπως λέγονται, έχουν αρχίσει να σπέρνονται, σιγά σιγά, σ’ όλη την Ελλάδα από το Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής για τους πρόσφυγες προς απέλαση. Χώροι εντελώς απομονωμένοι, εκτός κοινοτικού περιβάλλοντος, με διπλά συρματοπλέγματα και απόλυτη έλλειψη ανθρωπίνων δικαιωμάτων που θυμίζουν Γκουαντάναμο… το τι θα θερίσουμε ως κοινωνία είναι ένα ακόμα βαρύτερο ερώτημα.

 

Από την ημερίδα «Η ψυχική υγεία των προσφύγων» την Κυριακή 25 Ιουνίου από Συντονισμός για το Προσφυγικό – Μεταναστευτικό σωματείων – φοιτητικών συλλόγων – συλλογικοτήτων http://syprome.blogspot.gr/

 

Ομιλία της Δήμητρας Ξενάκη

Ψυχολόγος/Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια,
εθελόντρια στο Αυτοδιαχειριζόμενο Κοινωνικό Ιατρείο/Φαρμακείο Ν.Φιλαδέλφειας, Ν.Χαλκηδόνας, Ν.Ιωνίας και γύρω περιοχών.

 

 

Watzlavick, Paul. «Η γλώσσα της αλλαγής», Εκδόσεις Κέδρος, 1986, σελ. 34

 

(1) http://www.southeastsafenet.eu/sites/default/files/3.pdf
(A psychosocial framework for with refugees Renos Papadopoulos)

 

(2)http://www.allohiocc.org/resources/Documents/2015%20Sessions/AOCC%202015%20Session%2030.pdf
(Therapeutic Interventions with Refugees: A Psychoanalytic Approach)

 

(3) http://www.unhcr.org/news/latest/2017/1/586b78de4/qa-far-traumatized-refugees-surprisingly-resilient.html
(Title: “Far from being traumatized, most refugees are ‘surprisingly resilient’”

Subtitle: The words ‘trauma’ or ‘traumatized’ are often used to describe refugees, but UNHCR’s Senior Mental Health Officer Pieter Ventevogel says most in fact cope with adversity.)

(4) http://impact.ref.ac.uk/CaseStudies/CaseStudy.aspx?Id=43498

(Title: “Changing the practice of organisations that work with vulnerable asylum seekers and refugees”)

 

(5) http://www.hitandrun.gr/ta-stratopeda-prosfigon-ine-i-polis-tou-avrio/

«Tα στρατόπεδα προσφύγων είναι οι πόλεις του αύριο»

Την φωτογραφία την βρήκαμε:
http://www.ygeiaonline.gr/ta-panta-gia-tin-ygeia/iatrikes-eidiseis/63-psychology/18185-pio-evalwtoi-oi-metanastes-se-sovares-psyxikes-nosous