Όπως είχαμε προαναγγείλει δημοσίως, οι άνθρωποι του Κοινωνικού Ιατρείου Αλληλεγγύης επισκεφτήκαμε πρόσφατα τους πρόσφυγες στη Softex στα Διαβατά. Χίλιοι περίπου πρόσφυγες είναι συγκεντρωμένοι στη Softex. Σε έναν χώρο περιφραγμένο με τρίμετρο φράχτη και αγκαθωτό συρματόπλεγμα στρατιωτικού τύπου. Η πρόσβαση ελέγχεται από στρατό και αστυνομία και η είσοδος επιτρέπεται μόνο σε μέλη φορέων και ΜΚΟ διαπιστευμένων από το υπουργείο, διαδικασία την οποία συνειδητά επιλέξαμε να μην ακολουθήσουμε, σε μία έμπρακτη προσπάθεια να “σπάσουμε” αυτόν τον αποκλεισμό.
Στην επίσκεψή μας βλέπουμε πράγματα, τα οποία η φαντασία μας δεν μπορούσε να τα συλλάβει..
Οι σκηνές όπου διαμένουν οι πρόσφυγες, κάτω από ένα υπόστεγο η μία πάνω στην άλλη. Μέσα στο σκοτάδι και σε πνιγηρή ατμόσφαιρα. Καμία πρόβλεψη για θέρμανση – πώς θα βγάλουν αυτοί οι άνθρωποι το χειμώνα μέσα σε σκηνές, κάτω από ένα ανοιχτό υπόστεγο; Πώς μπορείς να ζεστάνεις το Γενάρη ένα ανοιχτό υπόστεγο;
Χημικές τουαλέτες (αρκετές) και κουβούκλια – ντουζιέρες (λίγες – ζεστό νερό καναδυό ώρες την ημέρα για λίγους τυχερούς). Λίγοι νιπτήρες στις εξωτερικές μεριές των τοίχων του υπόστεγου για μπουγάδα.
Μεγάλο κανάλι με στάσιμα νερά – εστία μόλυνσης – που περνάει και δίπλα από το ιατρείο του Ερυθρού Σταυρού.
Το ιατρείο, μία πρόχειρη αλλά περιποιημένη κατασκευή, το λειτουργεί ο Γερμανικός Ερυθρός Σταυρός (ΜΚΟ). Ο φιλανδός γιατρός μας λέει ότι καλύπτουν πλήρως υγειονομικά τους πρόσφυγες. Τον ρωτάμε γιατί δίνουν στους πρόσφυγες τα χάπια που χρειάζονται 2-3 τη φορά με αποτέλεσμα να στήνονται στην ουρά σχεδόν καθημερινά, για να πάρουν τις επόμενες δόσεις. Μας απαντά γιατί θα τα πουλήσουν – κάτι το οποίο δεν έχουν διαπιστώσει να συμβαίνει εδώ αλλά λέει ότι το γνωρίζουν από άλλους καταυλισμούς προσφύγων στην Αφρική και στην Ασία. Πόσο μη άνθρωπος άραγε αισθάνεσαι όταν το κουτί την αντιβίωση που χρειάζεσαι εσύ ή το παιδί σου το παίρνεις σε δόσεις; Σε τι βαθμό εξαθλίωσης πρέπει κανείς να φτάσει, για να πουλά τα φάρμακα τα δικά του ή του παιδιού του, αν όντως ισχύει αυτό που μας λένε ότι γίνεται αλλού;
Υποστηρίζουν ιατροφαρμακευτικά όλους τους χρόνιους ασθενείς, μας λένε – όμως μόνο 10 (δέκα) είναι καταγεγραμμένοι, όταν μέσα στο στρατόπεδο ζουν περίπου 1000 πρόσφυγες. Παγκόσμιο ρεκόρ σφύζουσας υγείας οι πρόσφυγες – εκτός κι αν όλοι οι ανήμποροι και άρρωστοι πνίγηκαν στη Μεσόγειο.
Στη συζήτηση που κάναμε έγινε φανερό ότι όσο βαριά και αν είναι ο ασθενής (πχ γενικευμένη κρίση επιληψίας – βαρύς τραυματισμός), το προσωπικό του ιατρείου απαιτεί τη μεταφορά του στο ιατρείο και δεν προσφέρει τις υπηρεσίες του έξω από αυτό. Πρακτική που δημιουργεί προφανείς σοβαρότατους κινδύνους για τους ασθενείς – τραυματίες και δεν συνάδει με την καθιερωμένη ιατρική πρακτική και δεοντολογία.
Είναι η ώρα του συσσιτίου. Οι πρόσφυγες στημένοι στην ουρά, παίρνουν ένας ένας την πλαστική καραβάνα από το catering. Αλήθεια, πόσο καιρό μπορεί να τρώει κανείς από catering; Το φαγητό το μοιράζουν στρατιώτες και υπάλληλοι της catering, όλοι με μάσκες και πλαστικά γάντια – και ο στρατιώτης παραπέρα που ελέγχει τα χαρτιά των ανθρώπων στην ουρά, κι αυτός μάσκα και γάντια φοράει..
Εδώ κι εκεί, γύρω μας, περιδιαβαίνουν άνθρωποι. Συρτά βήματα, σκυφτά κεφάλια, άδεια βλέμματα.. Παραίτηση; Απομόνωση; Απελπισία; Οργή; Θάνατος;
Αποανθρωποποίηση, ασυλοποίηση, γκετοποίηση.. Μαντρωμένοι και απομονωμένοι, δίπλα σε μία μεγάλη πόλη αόρατη σε αυτούς – και αόρατοι για αυτήν και για τους ανθρώπους της. Άνθρωποι που δεν ξέρουν πότε θα φύγουν, που θα πάνε, που απλά περιφέρονται άπραγοι, που δεν ζούνε αλλά απλά επιζούνε – προσμονώντας τι; Για πόσο; Άγνωστο..
Για εμάς, ειδικά μετά την επίσκεψή μας στη Softex στα Διαβατά, τα πράγματα είναι απλά και ξεκάθαρα:
- Οι “χώροι φιλοξενίας” των προσφύγων μόνον κατ ευφημισμό είναι τέτοιοι. Είναι χώροι φυλασσόμενοι από στρατό και αστυνομία, με περιορισμένη και ελεγχόμενη πρόσβαση. Ουσιαστικά συνιστούν ένα ιδιότυπο γκέτο, ένα ιδιότυπο άσυλο, όπου οι πρόσφυγες ζουν απομονωμένοι χωρίς πρακτικά καμία ελεύθερη επαφή με τον έξω κόσμο. Είναι υποκρισία να λέμε ή να πιστεύουμε ότι αυτοί οι άνθρωποι είναι ελεύθεροι να βγουν από εκεί που μένουν και να πάνε όπου θέλουν. Πώς να βγουν χωρίς καθόλου χρήματα; Πώς θα πάρουν εισιτήριο για το λεωφορείο; Πώς θα βρουν τη στάση του λεωφορείου σε μία χώρα και με μία γλώσσα που είναι τόσο διαφορετικά από τα δικά τους; Πώς θα αλλάξουν τρία λεωφορεία, για να κατέβουν στην πόλη; Τι θα κάνουν στην πόλη χωρίς δεκάρα στην τσέπη; Οι άνθρωποι αυτοί είναι τόσο ελεύθεροι όσο ελεύθεροι θα ήταν πεταμένοι σε μία βραχονησίδα..
- Η διαβίωση στους χώρους αυτούς συνιστά συνθήκη εγκλεισμού – ακόμα και αν είχαν μαρμάρινα μπάνια και αλαβάστρινες τουαλέτες, ακόμα και αν έτρωγαν κάθε μέρα πολυτελέστατα εδέσματα, δεν θα έπαυαν αυτοί οι χώροι να είναι μία ιδιότυπη φυλακή. Και ο πολύμηνος, μακρόχρονος και αόριστος εγκλεισμός στους χώρους αυτούς είναι μία νοσογόνος συνθήκη, που επάγει αρρώστια, ψυχική και σωματική. Ιδιαίτερα σε συνδυασμό με την πλημμελή ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, τις κακές συνθήκες υγιεινής και την πρακτικά απόλυτη έκθεση στις καιρικές συνθήκες. Απότοκη της απελπισίας, της αδυναμίας, της αβάσταχτης απραξίας. Και επάγει και θάνατο. Όπως τους δυσεξήγητους θανάτους που είχαμε τους τελευταίους μήνες.
- Σημαντικό μέρος της διαχείρισης του προσφυγικού έχει εκχωρηθεί σε ΜΚΟ, με αντίτιμο εκατοντάδες εκατομμύρια και τουλάχιστον αμφίβολα αποτελέσματα. Οι πληροφορίες μας λένε ότι η συνεργασία μεταξύ τους, στο ίδιο στρατόπεδο, σχεδόν δεν υπάρχει. Για άλλη μία φορά η πολιτεία αποσύρεται από τις υποχρεώσεις της, ενώ πόροι που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για όφελος της κοινωνίας ολόκληρης καταλήγουν σε οργανώσεις που στην καλύτερη περίπτωση κάνουν αποσπασματική και πλημμελή διαχείριση του προβλήματος – στη χειρότερη απλά σπαταλιούνται.
Για εμάς, του ανθρώπους του Κοινωνικού Ιατρείου Αλληλεγγύης στη Θεσσαλονίκη, τα πράγματα είναι απλά. Απαιτούμε:
- Να κλείσουν τα στρατόπεδα. Άμεσα. Οι πρόσφυγες να μετακινηθούν στον αστικό ιστό και να ενσωματωθούν στην κοινωνία της πόλης.
- Ο πακτωλός των πόρων που εκχωρείται σε ΜΚΟ με αμφίβολα και προσωρινά αποτελέσματα, να κατευθυνθεί σε δημόσιες δομές. Είναι υποχρέωση της πολιτείας να καλύψει τις ανάγκες των προσφύγων. Να ενισχυθούν λοιπόν το υποστελεχωμένο και υποχρηματοδοτούμενο Εθνικό Σύστημα Υγείας, οι υγειονομικές και άλλες δημόσιες δομές, κάτι που όχι μόνο θα διασυνδέσει τους πρόσφυγες με την ντόπια κοινωνία αλλά θα μείνει και παρακαταθήκη αν και όταν με το καλό φύγουν οι πρόσφυγες για τους προορισμούς τους.
- Εμείς θα συνεχίσουμε να συνδεόμαστε και να συνομιλούμε με τους πρόσφυγες και σε αυτό και σε άλλα στρατόπεδα. Όχι ως διαπιστευμένος φορέας, αλλά ως ελεύθεροι άνθρωποι που πάμε να συναντήσουμε άλλους ελεύθερους ανθρώπους. Για να διασυνδεθούμε οριζόντια μαζί τους. Για να τους συνδράμουμε στις διεκδικήσεις τους, στην πορεία χειραφέτησής τους και σε κάθε τους προσπάθεια να ακουστεί η φωνή τους και να βγούνε έξω από αυτά τα στρατόπεδα, διεκδικώντας μία αξιοπρεπή ζωή όπως οι ίδιοι την επιθυμούνε.
Υστερόγραφο: Το στρατόπεδο προσφύγων στη softex το επισκεφτήκαμε πριν το πρόσφατο κύμα κακοκαιρίας. Για όποιον άνθρωπο ζει σε αυτήν τη χώρα είναι σαφές ότι τους επόμενους μήνες θα έχουμε πολλά τέτοια κύματα κακοκαιρίας, βροχές, χιόνια και παγετούς. Και οι πρόσφυγες θα συνεχίζουν να μένουν σε αντίσκηνα, κάτω από ανοιχτά υπόστεγα στην καλύτερη των περιπτώσεων – κατά κανόνα άμεσα εκτεθειμένοι στις καιρικές συνθήκες; Είναι θέμα χρόνου να θρηνήσουμε θύματα – είτε από το κρύο, είτε από τις απελπισμένες προσπάθειες των προσφύγων να ζεσταθούν με κάποιον τρόπο, ανάβοντας φωτιές σε μαγκάλια ή με γκαζάκια. Οι προδιαγεγραμμένοι θάνατοι δεν είναι δυστύχημα – είναι έγκλημα. Και όσοι από θέση ευθύνης δεν κάνουν τίποτα ουσιαστικό, για να τους αποσοβήσουν, είναι υπαίτιοι.
Κοινωνικό Ιατρείο Αλληλεγγύης, Δεκέμβρης 2016